नेपाललाई चीनका चार सामुद्रिक र तीन वटा सुख्खा बन्दरगाह प्रयोग गर्ने बाटो खुल्ला भएको छ ।
नेपाल र चीनबीच भएको पारवहन सम्झौता कार्यान्वयनमा आएपछि अब नेपालले तेस्रो मुलुकसँग व्यापार गर्न भारतकै समुन्द्री बन्दरगाह प्रयोग गर्नुपर्ने वाध्यता पुस १६ गतेदेखि हटेको छ ।
नेपाल–चीनबीच व्यापार तथा पारवहन सम्झौताको प्रोटोकलमा भएको समझदारीअनुसार नयाँ वर्ष २०२० देखि चीनका ४ समुन्द्री बन्दरगाह र तीन सुख्खा बन्दरगाह नेपालका लागि खुल्ला भएका हुन् ।
उद्योग वाणिज्य तथा आपूर्ति मन्त्रालयकाअनुसार चीनको लियन्युंगा, सेन्जेन, तियान्जिन र झ्याङजियाङ गरी चार सामुद्रिक बन्दरगाह तथा लन्जाओ, ल्हासा र सिगात्से गरी तीन सुख्खा बन्दरगाह अब नेपालले प्रयोग गर्न पाउने छ ।
नेपाल र चीनबीच रसुवाको केरुङ्ग, सिन्धुपाल्चोकको तातोपानी, हुम्लाको यारी, सुंखवासभाको किमाथाङ्का, मुस्ताङको नेचुङ ९कोरला० र ताप्लेजुङको ओलाङचुङगोला गरी ६ वटा नाका भएर ब्यापार गर्न सक्ने समझदारी भएको थियो ।
तर, बन्दरगाहसम्मको पहुँच भने तत्कालका लागि हाल चल्तीको रसुवाको केरुङ्ग नाकाबाट मात्रै हुनेछ ।
गत आवमा नेपालले भारत र चीनसँगर्ब ७९ अर्बभन्दा धेरैको भयो भने चीनसँग २ खर्ब ७ अर्ब ६१ करोडको व्यापार मात्रै ११ खर्ब ८६ अर्बभन्दा धेरैको व्यापार गरेको थियो । नेपालको कुल व्यापार १४ खर्ब १८ अर्ब ५३ करोडमध्ये भारतसँग मात्र ९ खभयो ।
बाँकी २ खर्ब ३२ अर्बको भन्दा धेरैको व्यापार भने तेस्रो मुलुकसंग भएको भन्सार विभागले जनाएको छ ।
नेपालले चीनका चार समुन्द्री बन्दरगाहबाट व्यापार अनुमति पाएसँगै झण्डै ४ खर्बको ९चीनसँग २ खर्बभन्दा धेरै र तेस्रो मुलुकसँग २ खर्ब ३२ अर्बभन्दा धेरै० व्यापार अब हिमाल छिचोलेर चीनीयाँ बन्दरगाहमार्फत गर्न बाटो खुलेको छ ।
बन्दरगाहको दूरी
चीनको स्वशासित क्षेत्र तिब्बतको सिगात्सेसम्म नेपालले अनुमति पाएका समुन्द्री बन्दरगाहबाट रेलमार्फत ढुवानी सुबिधा उपलब्ध छ ।
नेपालले चीनीयाँ बन्दरगाह भएर तेस्रो देशसंग व्यापार गर्दा अनुमतिप्राप्त बन्दरगाहबाट सिगात्सेसम्म रेल सुबिधा प्रयोग गर्न सक्नेछ । सिगात्सेबाट केरुङ्ग हुंदै काठमाडौंसम्म भने सडकमार्फत कन्टेनरबाट व्यापार हुने छ ।
सडकमार्फत सिगात्सेबाट काठमाडौं आइपुग्न ७३४ किलोमिटर यात्रा गर्नु पर्ने छ । काठमाडौंबाट केरुङ्गसम्मको दुरी १ सय ८७ किलोमिटर छ भने केरुङ्गबाट सिगात्से पुग्न ५ सय ४८ किलोमिटर यात्रा गर्नुपर्छ । यसका अलवा ती बन्दरगाह भएर नजिकको विमानस्थलबाट हवाइजहाजमा पनि नेपालले व्यापार गर्न सक्नेछ ।
नेपालले प्रयोग गर्ने सामुद्रिक बन्दरगाह
तियान्जिङ
गेट वे अफ बेइजिङ नामले चिनिने यो बन्दरगाह हेवेइ प्रान्तमा पर्छ । दक्षिणपूर्वी पित सागरको बोहाई खाडीमा रहेको यो बन्दरगाह सिगात्सेबाट ३ हजार ८ सय ३८ किलोमिटर दुरीमा अवस्थित छ । त्यसमा काठमाडौँ–सिगात्से दुरी ७३४ किलोमिटर जोडिदा ४५ सय ७२ किलोमिटर हुन आउँछ । हवाई मार्गबाट ३२ सय किलोमिटर दुरीमा यो बन्दरगाह पर्छ ।
झान्जिङ
झान्जिआन खाडीको तटमा अवस्थित यो बन्दरगाह भियतानामको राजधानी हनोइबाट ४ सय ७० किलोमिटर दुरीमा पर्छ । यो बन्दरगाहसम्म पुग्न काठमाडौँबाट ४ हजार ३ किलोमिटर सडक मार्ग छिचोल्न पर्छ भने २ हजार ६ सय ४० किलोमिटर हवाई यात्रा गर्नु पर्छ ।
सेन्जेन
चीनको ग्वाण्डोङ प्रान्तमा सेन्जेन बन्दरगाह अवस्थित छ । यसलाई हङकङबाट नजिकको बन्दरगाह भनेर पनि चिनिन्छ । काठमाडौंबाट सडकमार्गको दुरी ५ हजार ४ सय १७ किलोमिटर पर्छ भने हवाइ मार्गको दुरी २ हजार ९ सय ३३ किलोमिटर रहेको छ ।
लियाङयुङ चीनको जिआङसु प्रान्तमा यो बन्दरगाह अवस्थित छ । यो बन्दरगाह पुग्न काठमाडौंबाट सडक मार्गमार्फत ४ हजार ६ सय ९१ किलोमिटर यात्रा गर्नु पर्छ भने हवाई मार्गको दुरी ३ हजार ३ सय २ किलोमिटर मात्रै पर्छ ।
सहज रुटका लागि छलफल
चीनले नेपाललाई दिएका बन्दरगाहसम्म पुग्ने सहजताका लागि तिब्बतस्थित नेपाली महावाणिज्य दूतावासले सहजीकरण थालेको वाणिज्य मन्त्रालयले जनाएको छ । चिनीयाँ बन्दरगाह भएर गरिने व्यापार सहजीकरण गर्न समिति नै बनाइएको छ ।
अर्थमन्त्रालय, उद्योग बाणिज्य तथा आपूर्ति मन्त्रालय, भन्सार विभाग तथा नीजि क्षेत्रको रायसहित थप छलफल उक्त समितिले गर्ने बताइएको छ । बन्दरगाह प्रयोगको बाटो भर्खरै खुलेका कारण व्यवसायीले उक्त नाका भएर बन्दरगाहसम्मको ब्यापार भने नगरेको रसुवा भन्सार कार्यालयका प्रमुख पुण्यबिक्रम खड्काले बताए ।
बन्दरगाह सुरुआत हुदा निजी क्षेत्र उत्साहित
उत्तरी छिमेकी देश चीनको बन्दरगाह भएर तेस्रो मुलुकसम्म ब्यापारका लागि खोलेको मार्गले व्यावसायीहरु उत्साहित बनेका छन् ।
नेपाल चेम्बरअफ कमर्शका अध्यक्ष राजेशकाजी श्रेष्ठ चीनसँगको पारबहन सम्झौताले नेपालको ब्यापारमा ठूलो अर्थ राख्ने बताउँछन् ।
‘नयाँ बाटो, नयाँ शहर र नयाँ बजारका लागि सरकारले सह्राहनीय काम गरेको छ,’ अध्यक्ष श्रेष्ठले भने ।
खुल्ला भएका बन्दरगाह प्रयोग गरेर व्यापार अघि बढाउन व्यवसायीहरु उत्साहित रहेको भन्दै उनले सहजिकरणका लागि सरकारले कुनै कसर बाँकी राख्न नहुनेमा जोड दिए ।
उद्योग वाणिज्य महासंघका उपाध्यक्ष किशोर प्रधान बन्दरगाह खुल्नु राम्रो भए पनि बन्दरगाहको फाइदा लिन पूर्वाधार भने दयनीय रहेको बताउँछन् ।